Czy dziecko powinno mieć obowiązki?

   Na przestrzeni dziesięcioleci podejście do wychowania dzieci i do tego, jakie mają one obowiązki, bardzo się zmieniło. W XIX wieku dzieci były wykorzystywane do pracy w polu, fabrykach czy też w kopalniach. W ubiegłym wieku wszelkie domowe obowiązki przejęły matki, które miały za zadanie gotować, sprzątać, prać, prasować, a dzieci przede wszystkim zajmowały się nauką lub swobodnie biegały po podwórku. W świecie współczesnym coraz częściej mówi się o tym, że obowiązki domowe dla dzieci to element wychowania we wspólnocie, zaś o dom powinien dbać każdy jego mieszkaniec.     

   Psychologowie podkreślają, że obowiązki w życiu dziecka są niezbędne. Nie tylko uczą dziecko odpowiedzialności, ale również poczucia sprawczości, a co za tym idzie poczucia własnej wartości, satysfakcji i dumy.  Obowiązki powinny być adekwatne do wieku i możliwości dziecka, a pochwała za ich wykonanie powinna być związana nie z rezultatem- efektem (np. idealnie posłane łóżko), ale z wkładem w życie rodziny, staraniami dziecka, wysiłkiem i chęcią pomocy.

Pierwsze obowiązki: kiedy zacząć?

   Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Rodzic sam powinien obserwować swoje dziecko i wiedzieć, kiedy jest właściwy moment na wprowadzenie nowych zasad w domu. Obowiązki nie zawsze muszą być trudne czy czasochłonne. Odkładanie zabawek na miejsce po skończonej zabawie to coś, czego można nauczyć już 2-3 latka, a 5-6 latek chętnie podejmie się podlewania kwiatków czy ścierania kurzu w swoim pokoju. Zakres obowiązków, ich natężenie oraz formy egzekwowania muszą być dostosowane do wieku i możliwości dziecka. To kwestia bardzo indywidualna, dlatego nikt nie powie Ci, kiedy i jak zacząć wprowadzać obowiązki do planu tygodnia Twojego dziecka.

Egzekwowanie wykonywania zadań

   Ważne jest, aby wykazać się konsekwencją – to pozwala budować autorytet rodzica w oczach dziecka. Rodzic powinien być cierpliwy i dać dziecku przestrzeń na popełnianie błędów. Nie wszystkie zadania będą zawsze wykonane doskonale: łóżko może być nierówno posłane, naczynia niedomyte, a ubrania nieposkładane. Jednak nie należy karać dziecka za błędy, a chwali je za chęci oraz za to, co robi dobrze. To pozwoli mu czuć się docenionym i nie zniechęcać się do wykonywanych zadań. Nagrodą za wypełnienie obowiązków powinna być pochwała i okazanie aprobaty, a nie nowa zabawka. Prezenty nie są dobrym pomysłem: dziecko, które jest nagradzane w ten sposób może łatwo popaść w tryb zadaniowy i dopełniać swoich obowiązków tylko dlatego, że będzie na nie czekać nagroda.

Korzyści płynące z posiadania obowiązków przez dziecko:

1. Nauka odpowiedzialności – dziecko wie, że jest za coś odpowiedzialne i zna konsekwencje niedopełnienia obowiązków. O tyle, o ile konsekwencja nie posprzątania kurzu w swoim pokoju nie będzie odczuwalna, o tyle uschnięte kwiaty, których dziecko zapomni podlać, będą wyraźnym sygnałem „coś nie zostało dopilnowane”.
2. Poczucie bycia potrzebnym – dziecko, które aktywnie uczestniczy w życiu domu wie, że jest jego istotnym elementem: wpływa to na jego relacje z rodziną i przekłada się na budowane przez niego więzi.
3. Systematyczność – obowiązki to czynności powtarzalne, więc dziecko, które je posiada, wyrabia w sobie nawyk systematyczności. W konsekwencji łatwiej mu planować, podejmować decyzje i wyciągać wnioski.
4. Satysfakcja – dziecko, które ma obowiązki i jest chwalone za efekty swojej pracy, odczuwa satysfakcję i zadowolenie, co pozytywnie wpływa na jego poczucie własnej wartości.
5. Przygotowanie do dorosłego życia – obowiązki kształtują w dziecku cechy, które odpowiadają także za lepsze wyniki w nauce i lepsze relacje z rówieśnikami. 

Oto katalog przykładowych obowiązków, jakie mogą mieć dzieci:

Obowiązki domowe 3-latka

Trzylatek bardzo chętnie włącza się w proste prace domowe. Jest jeszcze mały i czasami niezdarny, ale może pomagać rodzicom. Pozwólmy trzylatkowi na:

1. wrzucanie brudnych ubrań do kosza na pranie,
2. przynoszenie posiłków na stół lub brudnych naczyń po skończonym jedzeniu,
3. wycieranie miseczki lub kubeczka do sucha, 
4. zbieranie swoich zabawek do kosza,
5. samodzielne ubieranie się w odzież przygotowaną przez opiekuna.

Obowiązki domowe 4-, 5-latka

Dziecko w tym wieku może już swobodnie uczestniczyć w życiu rodziny. Oprócz czynności wykonywanych przez młodsze dzieci może również:

1. ścierać kurz z niskich mebli,
2. pomagać w nakrywaniu do stołu lub sprzątaniu z niego.

Obowiązki domowe 6-latka

Sześciolatek chodzi już do szkoły lub do zerówki w przedszkolu, jest więc u progu edukacji. Szkoła zaś wymusza większą samodzielność i odpowiedzialność. Warto więc dać dziecku większe pole do popisu. Maluch w wieku sześciu lat może:

1. samodzielnie umyć włosy,
2. wkładać wyprasowane ubrania do szafy,
3. wkładać naczynia do zmywarki lub je z niej wyjmować,
4. pomagać w zakupach: wkładać produkty do koszyka, nosić lżejsze torby.

Obowiązki domowe 7/8/9-latka

Dziecko w tym wieku ma wiele obowiązków szkolnych, zapewne dużo czasu spędza także poza domem. Nie znaczy to jednak, że nie może pomóc w zadaniach domowych, zwłaszcza że nie zajmują one dużo czasu. Dziecko w tym przedziale wiekowym powinno:

1. czyścić po sobie umywalkę i wannę,
2. robić kanapki do szkoły,
3. sprzątać podłogi: odkurzać, przecierać mopem,
4. sprzątać swój pokój, ścielić łóżko,
5. pomagać w przygotowaniu śniadania, obiadu i kolacji,
6. pakować plecak i samodzielne przygotowywać ubrania do szkoły.

Obowiązki domowe 10/11-latka

Oprócz dotychczasowych obowiązków dziecko może:

1. robić zakupy,
2. kosić trawę,
3. pomagać młodszemu rodzeństwu w prostych czynnościach higienicznych,
4. opiekować się zwierzętami domowymi (np. wyprowadzać psa na spacer, karmić, sprzątać klatkę królika),
5. wyrzucanie śmieci.

Obowiązki domowe nastolatków

Nastolatek może (i powinien!) wykonywać wiele prac w domu, takich jak np.: sprzątanie, gotowanie, zajmowanie się młodszym rodzeństwem, pracowanie w ogródku, mycie samochodu czy prasowanie ubrań.